معرفی کتاب
مشارکت مردم در امر تعلیم و تربیت (موانع و راهکارها)
|
تاریخ نشر : ۸۴۰۵۰۵ |
شاعر : یاری - نسرین |
«مردم سالاری دینی برخلاف دموکراسی های ریاکار و عوام فریب، نظام خدمت رسانی خالصانه و بی منت است، خدمت از سر ادای وظیفه و همراه با پاک دستی و پاک دامنی!»
(بخشی از پیام مقام معظم رهبری، 5/2/82)
خدای متعال را شکرگزاریم که در انتخابات شوراها یک نهاد دیگر برای خدمت به مردم تأسیس شد و ملت ایران یک گام دیگر به تحقق کامل قانون اساسی مترقی جمهوری اسلامی نزدیک گشت. از صمیم قلب آرزو می کنم کهشوراهای اسلامی شهر و روستا بتواند در سمت اهداف والا و انقلابی بنیان گذار نظام اسلامی تلاش و فعالیت کند و در چارچوب تکالیف قانونی خود به رفع مشکلات مردم بپردازد. بر دولت و مسئولان محترم هم لازم است که از این امکان گران بها برای جلب مشارکت مردم در اموری که به شوراها محول شده است به سود کشور و ملت حداکثر استفاده را بکنند.
(بخشی از پیام مقام معظم رهبری، 8/2/78)
در کتاب های تاریخی گوناگون، حکایت های فراوانی درباره مشورت کردن معصومین علیهم السلام با یارانشان دیده می شود. پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله در پیشامدهای گوناگونی چون غزوه ها، اختلاف های قبیله ای و دیگر مسائل اجتماعی عموم، با یارانشان بنابر نص آیه «و شاوِرْهُمْ فی الاَْمْر» رایزنی می کرد. فضیل بن یسار یکی از یاران امام جعفر صادق علیه السلام می گوید: «حضرت درباره مسئله ای از من نظر خواست. به ایشان عرض کردم: خداوند شما را نیک بدارد، فردی چون شما با شخصی چون من مشورت می کند؟ حضرت فرمود: بله، هرگاه لازم باشد، از تو نظر می خواهم.» با آنکه ائمه علیهم السلام از آسمانی برخوردار بودند، به دستور الهی همواره می کوشیدند از میان اطرافیانشان با کسانی که شرایط رایزنی را دارند، مشورت و هم فکری کنند. امام رضا علیه السلام نیز می فرماید: «پدرم با سیاه سودانی مشورت می کرد. وقتی سبب را از ایشان پرسیدند، فرمود: شاید خداوند خیر را بر زبان وی جاری سازد».
اهل بیت علیهم السلام با هم فکری و مشورت کردن با دیگران، در عمل، اهمیت والای این مسئله را به همگان گوشزد کرده اند.
کسی را که انسان به عنوان مشاور خویش برمی گزیند، باید از ویژگی های شایسته ای برخوردار باشد که برخی از آنها عبارتند از:
1. بهره مندی از عقل و آگاهی: در سخنان گهربار اهل بیت علیهم السلام به دو ویژگی عقل و علم مشاور، بیش از دیگر ویژگی های وی اشاره شده است. امام علی علیه السلام در این باره می فرماید: «با دشمن عاقلت مشاوره کن، ولی از دوست نادانت بر حذر باش».
همچنین آن حضرت فرمود: «بهترین اشخاص برای مشورت، افراد عاقل، دانشمند، محتاط و با تجربه هستند». از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز نقل می کنند که فرمود: «از عاقلْ رهبری جویید تا به راه راست برسید و وی را نافرمانی نکنید که پشیمان می شوید».
2. دین داری و پرهیزکاری: از هر فرد عاقلی نمی توان راهنمایی گرفت؛ زیرا ممکن است او ما را تنها به خواسته های دنیوی رهنمون شود و از معنویات و امور اخروی غافل سازد. ازاین رو، ائمه علیهم السلام تأکید می کنند که افزون بر آنکه مشاور باید عاقل باشد، دین دار و پرهیزکار نیز باشد. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «در کارهای خود با افراد خداترس مشورت کن، تا راه درست را بیابی».
3. باتجربه بودن و دوراندیشی: بهتر است در کارهای مهم زندگی، با افرادی که از بینش عمیق و دوراندیشی بی بهره اند، مشورت نکرد. حضرت علی علیه السلام در این زمینه می فرماید: «با دوست مهربان دوراندیش مشورت کن که پیروزی می آورد.» نیز فرمود: «در امور خود با فرد ناآگاه مشاوره مکن».
4. رازداری: مشاور انسان باید امین و رازدار باشد تا اسرار شخصی فرد نزد وی محفوظ بماند و آبرویش تهدید نشود. امام صادق علیه السلام در حدیثی گران بار به چند محور اساسی اشاره کرده است که بخشی از آن چنین است:
چهارمین حد مشورت این است که مشاور باید از سرّ تو آگاه باشد و این سبب می شود که میزان آگاهی او از موضوع به اندازه آگاهی خودت از آن مسئله باشد. پس [باید رازدار باشد تا] راز تو را پنهان نگه دارد و آن را بپوشاند.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز فرمود: «شخص مشاور باید امین و قابل اعتماد باشد.» «به منظور اینکه جلسه مشاوره بیشترین تأثیر خود را داشته باشد، مراجعه کننده باید از این موضوع مطمئن شوند که هر آنچه به مشاور می گویند، در نهایت رازداری با آن برخورد خواهد شد».
امام صادق علیه السلام در بیان محورهای مشورت، این مهم را چنین گوشزد می کند: «مشاور باید دوست و همدل باشد. در این صورت، اگر او را از راز خود باخبر کردی، آن را پنهان نگاه می دارد». در واقع مشاور با ایجاد حس صمیمیت میان خود و مراجعه کننده، مشکل او را از خود می داند و تا حد ممکن، در فاش نشدن آن می کوشد. نتیجه ایجاد چنین اعتمادی در پرتو درایت مشاور، آن است که مراجعه کننده با اعتماد به مشاور، به راحتی مشکلات خود را با او بازگو می کند و به دنبال آن، مشاور به شناختی درست و دقیق از او می رسد.
مشورت، یکی از عوامل کلیدی پیشرفت و موفقیت انسان است، به شرط آنکه مشاور فردی عاقل، باتجربه و دوراندیش، رازدار و صمیمی باشد.
مشورت با خدا
در بسیاری از روایت های برجا مانده از بزرگان و پیشوایان دین درباره مشورت، بر این نکته تأکید شده است که پیش ازمشورت با مردم، با خدا مشورت کنید. امام صادق علیه السلام در حدیثی، تعبیر مشورت با خدا را چنین شرح می دهد:
یعنی اینکه در آغاز از خداوند طلب خیر کنید. سپس در آن مسئله با دیگران به مشورت بپردازید. هرگاه با یاد خدا آغاز کنید، خداوند نیز خیر را بر زبان هر کدام از بندگانش که دوست بدارد، جاری می سازد.
یاری خواستن از خداوند هنگام مشورت با دیگران، بر اثربخشی نیک مشورت می افزاید.
کسی را که انسان به عنوان مشاور خویش برمی گزیند، باید از ویژگی های شایسته ای برخوردار باشد که برخی از آنها عبارتند از:
1. بهره مندی از عقل و آگاهی: در سخنان گهربار اهل بیت علیهم السلام به دو ویژگی عقل و علم مشاور، بیش از دیگر ویژگی های وی اشاره شده است. امام علی علیه السلام در این باره می فرماید: «با دشمن عاقلت مشاوره کن، ولی از دوست نادانت بر حذر باش».
همچنین آن حضرت فرمود: «بهترین اشخاص برای مشورت، افراد عاقل، دانشمند، محتاط و با تجربه هستند». از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز نقل می کنند که فرمود: «از عاقلْ رهبری جویید تا به راه راست برسید و وی را نافرمانی نکنید که پشیمان می شوید».
2. دین داری و پرهیزکاری: از هر فرد عاقلی نمی توان راهنمایی گرفت؛ زیرا ممکن است او ما را تنها به خواسته های دنیوی رهنمون شود و از معنویات و امور اخروی غافل سازد. ازاین رو، ائمه علیهم السلام تأکید می کنند که افزون بر آنکه مشاور باید عاقل باشد، دین دار و پرهیزکار نیز باشد. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «در کارهای خود با افراد خداترس مشورت کن، تا راه درست را بیابی».
3. باتجربه بودن و دوراندیشی: بهتر است در کارهای مهم زندگی، با افرادی که از بینش عمیق و دوراندیشی بی بهره اند، مشورت نکرد. حضرت علی علیه السلام در این زمینه می فرماید: «با دوست مهربان دوراندیش مشورت کن که پیروزی می آورد.» نیز فرمود: «در امور خود با فرد ناآگاه مشاوره مکن».
4. رازداری: مشاور انسان باید امین و رازدار باشد تا اسرار شخصی فرد نزد وی محفوظ بماند و آبرویش تهدید نشود. امام صادق علیه السلام در حدیثی گران بار به چند محور اساسی اشاره کرده است که بخشی از آن چنین است:
چهارمین حد مشورت این است که مشاور باید از سرّ تو آگاه باشد و این سبب می شود که میزان آگاهی او از موضوع به اندازه آگاهی خودت از آن مسئله باشد. پس [باید رازدار باشد تا] راز تو را پنهان نگه دارد و آن را بپوشاند.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز فرمود: «شخص مشاور باید امین و قابل اعتماد باشد.» «به منظور اینکه جلسه مشاوره بیشترین تأثیر خود را داشته باشد، مراجعه کننده باید از این موضوع مطمئن شوند که هر آنچه به مشاور می گویند، در نهایت رازداری با آن برخورد خواهد شد».
امام صادق علیه السلام در بیان محورهای مشورت، این مهم را چنین گوشزد می کند: «مشاور باید دوست و همدل باشد. در این صورت، اگر او را از راز خود باخبر کردی، آن را پنهان نگاه می دارد». در واقع مشاور با ایجاد حس صمیمیت میان خود و مراجعه کننده، مشکل او را از خود می داند و تا حد ممکن، در فاش نشدن آن می کوشد. نتیجه ایجاد چنین اعتمادی در پرتو درایت مشاور، آن است که مراجعه کننده با اعتماد به مشاور، به راحتی مشکلات خود را با او بازگو می کند و به دنبال آن، مشاور به شناختی درست و دقیق از او می رسد.
مشورت، یکی از عوامل کلیدی پیشرفت و موفقیت انسان است، به شرط آنکه مشاور فردی عاقل، باتجربه و دوراندیش، رازدار و صمیمی باشد
رایزنی با افراد صاحب نظر، سودهای فراوانی به همراه دارد که برخی از آنها عبارتند از:
1. رشد و پیشرفت: امام حسن مجتبی علیه السلام در این باره می فرماید: «هر گروهی که مشورت کند، به راه رشد و هدایت رهنمون شده است.» هدایت شدن، یعنی حرکت کردن در راه راست و بی گمان، خرد جمعی درمقایسه با خرد فردی، درست ترین و بهترین ها را انتخاب می کند و به رشد نزدیک تر است. به عقیده مشاوران کاردان، یکی از هدف های فرایند مشاوره، بنا بر نظریه سلسله مراتب نیازهای انسانی مازلو، نیازهای اولیه او و از جمله آنها رشد و تکامل فرد است. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «مشورت، عین راه یابی است.» نیز فرموده است: «هر که با خردمندان مشورت کند، با انوار خردهای آنان روشنی یابد و به راه راست و رستگاری هدایت شود».
2. بالا رفتن قدرت تصمیم گیری: از دیگر فایده ها و هدف های مشاوره در نظر مازلو، تسلط بر شیوه های برخورد، حل مشکل، تصمیم گیری و اعتماد به نفس است. روبه رو شدن با فکرهای گوناگون، فرصت های بهتری از تصمیم گیری و شیوه های برخورد را به انسان می بخشد و قدرت انتخاب و تصمیم گیری او را بالا می برد. در نتیجه، به توانایی او درحل مشکلات و رسیدن به موفقیت می افزاید.
3. رهایی از پشیمانی: اگر انسان در انجام دادن کارهای مهم با دیگران مشورت کند، حتی اگر در کاری شکست هم بخورد، کسی او را سرزنش نمی کند، چنان که در سخن امام کاظم علیه السلام آمده است: «هر کس مشورتکند، اگر درست عمل کرد، تحسین می شود و اگر اشتباه کرد، سرزنش نخواهد شد».
همچنین امام جعفر صادق علیه السلام به نقل از تورات می فرماید: «کسی که مشورت کند، پشیمان نخواهد شد».
4. از بین رفتن غرور کاذب: هنگامی که فردی با دیگری مشورت می کند، ناخواسته به این حقیقت اعتراف می کند که اندیشه هایی بالاتر از اندیشه های او نیز وجود دارد. در نتیجه، از دام غرور و خودرأیی رها می شود و فروتنی اختیار می کند. در نامه امام علی علیه السلام به محمد بن حنفیه آمده است: «کسی که خود را بی نیاز از نظر دیگران بداند، در معرض خطر واقع می شود و هرکس آرای دیگران را بپذیرد، خطرگاه ها را می شناسد».
5. ایجاد هم زمان حس دیگرخواهی و اعتماد دوسویه: در فرآیند مشاوره، مراجعه کننده از مشکلات شخصی خود برای مشاور سخن می گوید و درد دل می کند. در این میان، شایسته است مشاور، مشکل او را از آنِ خود بداند ودر آن خوب بیندیشد تا بتواند نهایت توان و تلاش خود را در رفع آن به کار بندد. بدین ترتیب، مشاور اعتماد لازم را میان دو طرف ایجاد می کند و از موانع موجود در برقراری ارتباط خود و مراجعه کننده می کاهد و برای به سلامت گذشتن از بحران پیش آمده، ایده های راه گشا و ارزنده ای را به وی پیشنهاد می کند.
6. تقویت بنیان اعتماد به نفس: بی گمان، از هدف ها و انگیزه های مشورت اهل بیت علیهم السلام با یاران خویش، رشد و بالندگی شخصیت آنها و ایجاد یا تقویت حس اعتماد به نفس در آنان بوده است. تا بدین وسیله آنها را از توانایی درونی شان آگاه سازند و به بهره گیری از آنان فراخوانند. پیشوایان دین بر اثر هم فکری و رایزنی با پیروانشان، ذهن آنان را از ایستایی، پس روی و رخوت می رهاندند و بر گستره اندیشه و عقل شان می افزودند.
1. مشورت در کارها واجب بوَد تا پشیمانی در آخر کم شود
«اَمْـرُهُـم شـوری» بـر ایـن بـوَدکز تَشاوُر سهو و کژ کمتر شود
2. مشورت کردن با دیگران، غرور کاذب آدمی را از میان می برد، بر اعتماد انسان ها به یکدیگر می افزاید و به سبب به کار انداختن فکر و اندیشه، اعتماد به نفس فراوانی به افراد می بخشد.
تلاش در جهت برآوردن نیاز مردم، ویژگی اخلاقی پسندیده ای است که در آموزه های دین نیز تأکید فراوانی بدان می شود. امام جعفر صادق علیه السلام به نقل از پیام آور رحمت می فرماید: «کسی که در جهت رفع نیاز برادر مؤمنش بکوشد، ولی او را نصیحت نکند، به خدا و رسولش خیانت کرده است.» از این روایت درمی یابیم همه نمونه های یاری رسانی به هم نوعان، جنبه مادی نداشته، بلکه کمک های معنوی و از جمله راهنمایی و هدایت آنان نیز ارزشمند و مهم است، به گونه ای که بی توجهی به نصیحت و راهنمایی آنها، خیانت به خدا و رسول خوانده می شود. حضرت علی علیه السلام نیز در نامه ای تذکرآمیز، به محمد بن ابی بکر نوشته بود: «وَ اَنْصِحِ الْمَرءَ اِذَا اسْتَشْارَک؛ انسانی را که از تو مشاوره و نظر می خواهد، راهنمایی کن».
به فرموده پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، مردم جامعه ای که مشورت را سرلوحه کارهای خود قرار می دهند، سزاوار زندگی هستند:
هرگاه زمام دارانتان از نیکان و ثروتمندان شما بخشنده باشند و کارهای تان با مشورت انجام گیرد، پس روی زمین ماندن شما بهتر از درون آن است. همچنین هرگاه فرمان روایانتان از اشراف و ثروتمندانتان بخیل باشند و امورتان بامشورت همراه نباشد، در چنین وضعی درون خاک بودن و مُردن برای شما برتر از زندگی کردن روی خاک است.
امام سجاد علیه السلام در بیان اهمیت مسئله مشورت در رساله حقوق خویش، برای مشاور و کسی که از انسان مشاوره می طلبد، حقوقی را در نظر گرفته و فرموده است:
حق مراجعه کننده برای مشورت این است که اگر می دانی پیشنهاد مؤثری برای او داری، با او در میان بگذار و اگر نمی توانی راهنمایی اش کنی، او را به کسی که می داند، ارجاع دهی.
از دیگر نشانه های اهمیت مشورت این است که در اسلام حتی به مشورت با دشمنان نیز سفارش شده است. امام علی علیه السلام می فرماید: «با دشمنانت مشورت کن تا از میزان دشمنی و هدف های آنها آگاه شوی».
پیام متن:
از نظر اسلام، مراجعه کننده بر گردن مشاور حق دارد و این، نشانه اهتمام و دقت اسلام به امر مشورت است.
آیین جامع اسلام، نکته های اساسی و ارزشمندی را با هدف رشد جنبه های مادی و معنوی انسان پیشنهاد می کند. برای نمونه در قرآن کریم و روایت های رسیده از ائمه معصومین علیهم السلام ، دانش و مهارت مشاوره با لطافت و جزئیات لازم به پیروان مکتب اسلام آموخته می شود.
مشورت، راه گشای اموریکی از کارهای ستوده و مؤکد اسلام، مشورت است. «مشورت، پویشی است که به انسان کمک می کند تا با استفاده از آرا، اندیشه ها و دیدگاه های مختلف، توانایی ها و استعدادهای خود و دیگران را بشناسد و با موقعیت ها و امکانات فردی و اجتماعی و نیز با محدودیت ها، کاستی ها و نارسایی ها آشنا شود و از فرصت های تحصیلی، شغلی، حرفه ای، شخصی و اجتماعی بهتر استفاده کند و برای حل مشکلات خود و جامعه راه حل مناسبی بیابد». به تعبیر زیبای مولانا:
پیام متن: مشورت، یعنی گلچین کردن اندیشه دیگران برای پیشبرد بهتر کارها. |
شورا در قانون
طبق دستور قرآن کریم: «وامرهم شوری بینهم» و «وشاورهم فی الأمر»، شوراها، مجلس شورای اسلامی، شورای استان، شهرستان، شهر، محل، بخش، روستا و نظائر اینها از ارکان تصمیم گیری و اداره امور کشورند.
برای پیشبرد سریع برنامه های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی، اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان یا استان با نظارت شورایی به نام شورای ده، بخش، شهر، شهرستان یا استان صورت می گیرد که اعضای آن را مردم همان محل انتخاب می کنند.
چراغ راه
رهبر معظم انقلاب
«مردم سالاری دینی برخلاف دموکراسی های ریاکار و عوام فریب، نظام خدمت رسانی خالصانه و بی منت است، خدمت از سر ادای وظیفه و همراه با پاک دستی و پاک دامنی!»
(بخشی از پیام مقام معظم رهبری، 5/2/82)
خدای متعال را شکرگزاریم که در انتخابات شوراها یک نهاد دیگر برای خدمت به مردم تأسیس شد و ملت ایران یک گام دیگر به تحقق کامل قانون اساسی مترقی جمهوری اسلامی نزدیک گشت. از صمیم قلب آرزو می کنم کهشوراهای اسلامی شهر و روستا بتواند در سمت اهداف والا و انقلابی بنیان گذار نظام اسلامی تلاش و فعالیت کند و در چارچوب تکالیف قانونی خود به رفع مشکلات مردم بپردازد. بر دولت و مسئولان محترم هم لازم است که از این امکان گران بها برای جلب مشارکت مردم در اموری که به شوراها محول شده است به سود کشور و ملت حداکثر استفاده را بکنند.
(بخشی از پیام مقام معظم رهبری، 8/2/78)
«نظام شورایی که در اسلام بدان اشاره شده است به مراتب از دموکراسی غربی بالاتر و بهتر است؛ چرا که درنظام شورایی مردم با دخالت در سرنوشت خویش، حق نظارت بر مجموعه سیاست گذاری ها و تصمیم گیری ها را دارند و این اصل مسلم اسلامی است که هر شهروندی می تواند به کارگزاران مطالبی را پیشنهاد دهد».
آورده اند که...
حجت الاسلام والمسلمین آقای سید عباس مهری
من در محضر آیت ا...بروجردی بودم که نماینده ای از طرف دولت به حضور ایشان رسید و موافقت ایشان را با موضوعی که دولت در دست اجرا داشت، خواستار شد. آیت ا... بروجردی فرمودند: پاسخ را بعد از مشاوره و تبادل نظر با بعضی از علما به دولت ابلاغ خواهم کرد. من به فکر افتادم که ایشان در این گونه موارد با کدام یک از علمای قم مشورت می کنند. دیری نپایید که دیدم امام خمینی رحمه الله بنا به درخواست مرحوم آقای بروجردی به آن جا آمدند و به اتفاق آن مرحوم به اطاق در بسته ای رفتند و به گفت وگو نشستند و ساعتی بعد مرحوم بروجردی نظر خویش را برای دولت فرستادند.
آورده اند که چون منصور عباسی، مهدی را ولی عهد خود کرد، مهدی به جهت مصلحت خویش مقام عیسی را بالا برد و به تربیت و عنایت خود مخصوص گردانید و عمّ خود عبدالله را در بند کرد و به عیسی گفت باید او را هلاک کنی! عیسی با یونس ابوفَرْوَه مشورت کرد. یونس گفت: زینهار تا تو او را نکشی؛ چه مراد حاکم آن است تا تو را به قصاص او هلاک کند. تو او را پوشیده دار تا هر وقت از تو طلب کند به وی تسلیم کنی.
مهدی از حج بیامد، طایفه ای از بنی عباس را برانگیخت تا عبدالله را شفاعت کردند و برای استخلاص او کلمه ای گفتند. منصور عیسی را خواست و به وی گفت من عبدالله را به حرمت عشایر و اقارب بخشیدم باید که او را آزاد کنی! عیسی گفت: اگر چه عیسی نامم، عیسی مریم نِیَم که مرده به نفس من زنده شود. منصور خود را در خشم ساخت و گفت: من تو را هرگز به کشتن او نفرمودم! و به جماعت گفت: اگر می خواهید از وی عفو کنید و اگر می خواهید قصاص کنید! عیسی گفت: من او را زنده به شما تسلیم می کنم و او در حیات است. و بدین گونه عیسی به یمن اشارت و حسن مشورت ابوفروه از آن نکبت خلاصی یافت تا عالمیان را معلوم شود که در مشاورت با ارباب کیاست فواید بسیار است چنان که گفته اند:
مشورت در کارها با اهل رای | هست مر اخیار را مشکل گشای |
در الگوی حکومتی امام علی علیه السلام جایگاه مردم و پاس داشت حقوق فردی و اجتماعی آنان از سوی حاکمیت اسلامی از مهم ترین مؤلفه های مورد توجه است. در نگاه ایشان، این عامه مردم هستند که می توانند در شرایط سخت و ناگوار، نقطه اتکای حکومت باشند. آری حضرت در صحنه های مختلف بایاران خود مشورت می کرد و از آنان نظر می خواست و می فرمود:
«از گفتن سخن حق و یا مشورت عدالت آمیز خودداری نکنید».
زمانی که حضرت علی علیه السلام و یارانش برای رفتن به صفین و جنگ با شامیان مهیا شده بودند، خبر کشته شدن «عبدالله بن جناب بن ارث» و همسر باردارش و چند زن دیگر به دست خوارج به علی علیه السلام و یارانش رسید. علی علیه السلام ، «حارث بن مروه» را برای تحقیق فرستاد. با کشته شدن حارث بن مروه به دست خوارج، اصحاب امام علیه السلام نزد ایشان آمدند و نظر خود را درباره یکسره کردن کار خوارج و پیکار با آنان اعلام کردند. علی علیه السلام نیز قبول کرد و به نهروان رفت تا فتنه خوارج را سرکوب کند.
- مشورت با مردم و شرکت دادن آنان در تصمیم گیری های اجتماعی از وظایف رهبران اسلام.
- نظام اسلامی، نظامی مردمی و دور از استبداد رهبران.
- حاکمیت رهبری واحد همراه با پذیرش اصل شورا از ویژگی های نظام اسلامی .
- لزوم قاطعیت و صلابت رهبری پس از مشورت و توکل به خداوند و تصمیم گیری نهایی در اجرا.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پیش از آغاز جنگ احد، در چگونگی مواجهه با دشمن با یاران خود مشورت کرد و نظر اکثریت بر این شد که اردوگاه، دامنه کوه احد باشد و دیدیم که این نظر محصول رضایت بخشی نداشت و به شکست منجر شد. قرآن کریم می فرماید: باز هم با آنان مشورت کن، هر چند نتیجه مشورت در پاره ای از موارد، سودمند نباشد؛ زیرا منافع آن به مراتب بیشتر از زیان های آن است و آثار پرورشی و شخصیتی آن بیشتر است.
با این حال مسلّم است که پیامبر هرگز در احکام الهی با مردم مشورت نمی کرد و در این موارد تابع وحی بود.
پیام های آیه 159 سوره مبارکه آل عمران:
- ارزش مشورت را با ناکامی های موسمی نادیده نگیرید.
- در مشورت، تفقد، شکوفایی استعدادها، شناسایی دوستان از دشمنان، گزینش بهترین رأی، ایجاد محبت و علاقه و درس عملی برای دیگران نهفته است.
- در کنار فکر و مشورت، توکل بر خدا فراموش نشود؛ خواه به نتیجه برسیم یا نرسیم.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله با مشورت کردن، از یکسو مسلمانان را متوجه اهمیت شورا می کرد و از سوی دیگر، به آنان می آموخت که بدین روش عمل کنند و مشورت را به عنوان یک اصل و قسمتی از برنامه حیات اجتماعی خویش قرار دهند.
پیامبر صلی الله علیه و آله : «ای علی! هیچ پشتیبانی مطمئن تر از مشورت کردن در کارها نیست.
مشورت کن با گروه صالحان | بر پیمبر امر شاورهم بدان |
امرهم شورا برای این بود | کز تشاور سهو و کژ کمتر رود |
مولوی
آن گاه که انسان پا به عرصه هستی نهاد، در مقام اشرف آفریده ها و جانشین خداوند در زمین از او یاد شد. این جانشین الهی از عقل کامل بی بهره است، بلکه کاستی هایی در وجود او گذارده شده و هدف از این وضعیت، آن است که آدمی بتواند با استفاده از شرایط و امکانات موجود، به بالندگی و کمال خود برسد.
به سبب این عقل ناقص، آدمی در برخی از فراز و نشیب های زندگی، خود به تنهایی قادر به تصمیم گیری نیست و خِرد دیگران را در عقل خویش سهیم می سازد و در موقعیت هایی پیش آمده، ناچار به رایزنی و راهنمایی خواستن از آنان است. بر این اساس، مشاوره با افراد اندیشه ورز، یکی از عوامل رشد و تعالی خرد انسان به شمار می آید که گاه غفلت از آن، مانعی جدی در راه پیشرفت خرد و شعور انسان به شمار می رود.
پیام متن:
هر که بی مشورت کند تدبیر
غالبش بر غرض نیاید تیر
بیخ بی مشورت که بنشانی
بر نیارد به جز پشیمانی
ای پسندیده حیف بر درویش
از برای قبول و منصب خویش
تا دل پادشه به دست آری
حیف باشد که حق ببازرای
قرآن کریم در آیات مختلف نمونه های شاخصی از مشورت شخصیت های تاریخی را نقل کرده که نشانه رواج آن درمیان ملل و اقوام مختلف است. در قرآن، از مشورت ملکه سبا با سران کشور، مشورت زن و شوهر در امور خانوادگی، مشورت مؤمنان با هم، و مشورت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با اصحاب و یاران سخن گفته است.
در اهمیت مشورت و شورا، همین بس که رسول خدا صلی الله علیه و آله و اولیای الهی، با وجود عصمت و اتصال به منبع لایزال وحی الهی و قوه تفکر و تعقل نیرومندشان به مشورت می پرداختند. سیره عملی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و معصومین علیهم السلام همه بیانگر تأکید خاص ایشان در به جا آوردن این سنت حسنه در جامعه اسلامی است.
واژه های «تشاور» «مشاوره» و «مشورت»؛ همگی به معنای استخراج رأی درست به واسطه مراجعه برخی به برخی دیگر است و «شورا» امری است که درباره آن «مشورت» صورت می پذیرد و «شور» از «شدت العسل» مشتق شده و وقتی است که عسل از محل اصلی اش بیرون آورده شود و استخراج گردد.
«مشورت» یعنی مشورت و کنکاش کردن، رأی زدن با هم، سگالیدن با یکدیگر و بیرون آوردن عسل و چیدن آن از لانه زنبور.
عسل را وقتی از کندو استخراج می کنند، باید خیلی آهسته و با لطایف الحیل عمل کنند که زنبورها تحریک و متواری نشوند تا کم کم عسل را بیرون بیاورند؛ به نظر می رسد افرادی که می خواهند به شور بنشینند باید احساساتشان تحریک نشود و در مورد یک مسأله با قدرت فکری، رأی قاطعی که در سرنوشت یک خانواده یک محل و یک کشور مؤثر است اتخاذ کنند.
یکی از صفات اهل ایمان این است که در کارها با هم مشورت می کنند ، در بدست آوردن رای درست به مشورت می نشینند و از رای صاحبان نظر و اندیشه بیشترین بهره را می گیرند. بدیهی است که مشورت هم در کارهای فردی و خصوصی و هم کارهای جمعی بسیار مفید و لازم است.
|
||
حال و آینده آموزش و پرورش ایران
|
مؤلف مقاله امروز از اعضای پژوهشكده برنامه ریزی درسی و نوآوری های آموزشی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی است و پیش از این انجام و یا سرپرستی ده ها پژوهش كشوری را عهده دار بوده است. |
خبرگزاری فارس: در پیام وزرای آموزش و پرورش و کشور به مناسبت هفته شوراهای آموزش و پرورش آمده است: شوراهای آموزش و پرورش تجلی مشارکت هدفمند مسئولان و مردم به ویژه خانوادهها در تحقق اهداف تعلیم و تربیت است.
نگاهي به جلسات شورای معلمان
مبنای کار سازمان های آموزشی مانند مدرسه "مشارکت" است . "مشارکت یعنی مجموعهاقداماتی که میزان نفوذ و مسئولیت کارکنان (معلمان ، دانش آموزان و اولیاء) را در فرایندتصمیم گیری ، از طریق تفویض اختیار در سطوح مختلف ، افزایش دهد و نوعی از مؤثرترین شیوه های برقراری روابط انسانی در سازمان ها حس مالکیت و تعلق را در افرادی که به شکلی با سازمان مربوط هستند بوجود آورد .1
آية ا... واعظ طبسي: فلسفه تشكيل شوراها، سرعت بخشيدن به برنامه ها با مشاركت مردم است |
|
آية ا... واعظ طبسي گفت: وقتي فضاي شهر مشهد را با شهرهايي نظير اصفهان و شيراز مقايسه مي كنيم. از نظر طراوت، فضاي سبز، نظافت، توسعه معابر عمومي، پرداختن به مسايل ترافيك و مجموعه امكانات رفاهي بخصوص براي زائران بارگاه منور رضوي، مقداري متفاوت هستيم و بايد در اين زمينه تلاش بيشتري صورت گيرد.وي با بيان اين مطلب كه بارگاه منور رضوي به عنوان يك ميراث فرهنگي و اسلامي مطرح است، اظهار داشت: در پروژه ها و طرحهايي كه آماده مي كنيم، بايد نيازها و اولويتهاي شهروندان و زائران را مدنظر قرار داده و ساخت و سازها با فضاي شهرمقدس مشهد و تمدن و فرهنگ غني اسلامي هماهنگ باشد.نماينده ولي فقيه در خراسان كار اصولي و اساسي را كار جمعي خواند و گفت: شهرداران ما از اول انقلاب تاكنون هر كدام كارهايي قابل تمجيد انجام داده اند، ولي كار جمعي كه با نظر صاحبان فكر و انديشه صورت گيرد، زودتر به نتيجه مي رسد.وي با اعلام اين كه در اين 28 سال، موضع آستان قدس رضوي در مسايل استان مبتني بر همكاري، تعامل، رفع موانع خدمت به زائران و شهروندان و رعايت ضوابط بوده است، گفت: شهردار جديد مشهد هر كس كه باشد، چون با انتخاب شورا منصوب مي شود، مورد قبول ماست و آستان قدس رضوي به منتخب شورا احترام گذاشته، با ايشان همكاري لازم را خواهد داشت.آية ا... واعظ طبسي همچنين از خدمات شهردار و اعضاي فعلي شوراي شهر مشهد تقدير و براي آنان آرزوي توفيق كرد. |
3- آنانكه امر پروردگارشان را اجابت نموده و نماز به پا مي دارند و كارشان را با مشورت يكديگر انجام مي دهند و از آنچه روزي آنها كرده ايم انفاق مي كنند . (سوره شورا 38 )
4- اگر پدر و مادر با رضايت و مشورت يكديگر تصميم گرفتند كودك را از شير بگيرند اشكال به را ي آنان نيست . ( سوره بقره 233 )
5- مشورت حصار ندامت است و ايمني از ملامت . ( پيامبر اكرم نهج الفصاحه )
6- هيچ كس از مشورت بد بخت نشد و از خود رايي خوشبخت نشد . . ( پيامبر اكرم نهج الفصاحه )
7- در غزوه خندق نبي اكرم (ص ) با همه صحابه در مورد دفاع از مدينه به مشاوره پرداخت و نظر سلمان فارسي مبني بر حفر خندق در قسمت نفوذي شهر پذيرفته شد . . ( پيامبر اكرم نهج الفصاحه )
8- هيچ كس از مشورت بي نياز نيست . . ( پيامبر اكرم نهج الفصاحه )
9- اگر فرمانروايان شما از نيكان و ثروتمندان بخشنده باشند و كارها با مشورت انجام گيرد . پس روي زمين زيستن براي شما بهتر از درون است و هر گاه فرمانروايانتان اشرار شما و ثروتمندانتان بخيل بوده ، امورتان با شورا انجام نگيرد در چنين وضعي درون خاك و مردن براي شما برتر از زندگي روي خاك است . . ( پيامبر اكرمتفسير ابوالفتوح )
10- هيج چيز همانند مشورت ، درستي و حقيقت را آشكار نمي سازد . ( غررالحكم)
11- با دشمنان خود مشورت كن ، تا از ديدگاهشا ن ، مقدار دشمني و جايگاه اهدافشان را بشناسي . ( غررالحكم)
12- انديشه ها را به يكديگر گره بزنيد تا درستي و حقيقت از آن متولد گردد. ( غررالحكم )
13- كسي كه افكار و انديشه هاي گوناگون را استقبال كند ، موارد خطا و اشتباه را مي شناسد .( نهج البلاغه - فيض الاسلام - حكمت 164 )
14- كسي به راي خود استبداد ورزد ، هلاك مي گردد .( نهج البلاغه - كلمات قصار 152 )
15- هيچ تنهايي و بي كسي وحشتناك تر از خود پسندي و هيچ ياري مطمئن تر از رايزني با يكديگر نيست .(نهج البلاغه - فيض الاسلام - حكمت 164 )
16- جز با مشورت به راه درست نمي توان رسيد .(غررالحكم )
17- همانا مشورت بركت است .( تفسير عياشي )
18- هر كس با خردمندان مشورت كند ، از درخشش افكار و انديشه ها بهره مند شده است . . ( غررالحكم)
19- هر گروهي كه مشاوره را پيشه خود سازد به سوي كمال رهنمون مي شود .(تحت العقول - ص 233)
مشاركت در امر آموزش - پيوند بين خانه و مدرسه
والذین استجابوالربهم و اقامو الصلواه و امرهم شوری بینهم و مما رزقنهم ینفقون (قرآن کریم) آموزش و پرورش جزء آن بخشهایی است که جز با کمک مردم نمی تواند اداره شود. (مقام معظم رهبری) کشورهای توسعه یافته با اولویت قرار دادن آموزش و پرورش در صدر نیازهای جامعه به عنوان زیربنای توسعه ملی، اصلاح و نوسازی نظام تعلیم و تربیت را با مشارکت و نظارت مردم محقق ساخته اند. اندیشمندان و صاحب نظران متفق القولند هر گونه هزینه در آموزش و پرورش نیروی انسانی در طولانی مدت سودآورترین نوع سرمایه گذاری است. مشارکت در آموزش و پرورش پدیده ای است که از دیرباز مورد توجه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بوده است و این بدان معناست که دولت ها به تنها و با صرف اعتبارات کلان قادر به تأمین و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز اینگونه جوامع نیستند از این رو اندیشمندان همواره در تلاشند تا راهکارهای مناسب و قانونمندی را برای حضور و تعامل همه جانبه مردم و مسئولان در عرصه تعلیم و تربیت فراهم نمایند. در 26 دیماه سال 1372 مجلس شورای اسلامی یکی از مترقی ترین قوانین پس از انقلاب اسلامی را با عنوان «قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش» از تصویب گذراند تا با عمومی کردن مسائل آموزش و پرورش در استانها، شهرستانها و مناطق اذهان مدیران و مسئولان دولتی و عموم مردم را با این مهم درگیر نموده و زمینه حرکت بسوی عدم تمرکز و مشارکت در تصمیم گیری را در این بخش مهیا سازد. این قانون مشتمل بر 22 ماده و 21 تبصره است که بعدها در سال 1379 ، 4 تبصره نیز به ماده 18 این قانون اضافه شد. هدف از تصویب قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش: 1- تحقق مشارکت و نظارت مردم در امر آموزش و پرورش 2-بهره گیری از کلیه منابع جهت توسعه و تجهیز فضاهای آموزشی وپرورشی 3- تسهیل در فعالیتهای اجرائی آموزش و پرورش می باشد. تعداد اعضای شوراهای آموزش و پرورش در استان و شهرستانها 15 نفر و در مناطق 13 نفر می باشد که ریاست شورا در استان بعهده استاندار و در شهرستانها بعهده فرماندار و در مناطق و بخشها بعهده بخشدار است. در استان خوزستان، علاوه بر شورای آموزش و پرورش استان 35 شورای آموزش و پرورش شهرستان و منطقه نیز در حال فعالیت است که اعضای این شوراها مجموعاً بالغ بر 500 نفر است. اکنون با گذشت بیش از یک دهه از تصویب قانون تشکیل شوراها در سراسر کشور نتایج بررسی عملکردها بیانگر تلاش، همیاری و وحدت نظر و اندیشه مردم و مسئولان در رفع موانع موجود و تسهیل در امر اجرایی آموزش و پرورش بوده است در این زمینه نقش مثبت شوراها که از سوی ائمه محترم جمعه، استانداران، فرمانداران، بخشداران و روسای سازمان ها و ادارات آموزش و پرورش و سایر اعضای محترم شوراها مورد عنایت ویژه قرار گرفته بسیار حائز اهمیت می باشد.
از آنجایی که از دیدگاه قانون اساسی شوراها از مهمترین عامل بروز و ظهور و مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی محسوب می شوند و با عنایت به ارزیابی فعلی از نظام آموزش و پرورش کشور این اعتقاد و باور را در دست اندرکاران آموزش و پرورش هر چه نمایان تر ی سازد که آموزش و پرروش نیازمند عزم و اراده همگان است.
|